Niby banalne, ale nie bardzo wiem, jak to się dzieje. Czy atom sodu przekazuje elektron do H2O z utworzeniem Na(+) oraz anionorodnika H2O(.-), który rozpada się na OH(-) i rodnik wodorowy (czyli atom wodoru). Czy jest to raczej reakcja jednoczesna przekazania elektronu na wodór z odejściem grupy OH(-).

Jako że sód jest bardziej aktywny od wodoru to powinna zachodzić jeszcze reakcja równoległa z jonami hydroniowymi z autodysocjacji wody, ale wobec ilości cząsteczek wody w roztworze to chyba pomijalne..

Ja myślę, że elektron nie może fruwać w próżni między cząsteczkami. Może najpierw cząsteczka wody łączy się z siecią krystaliczną metalu wiązaniem koordynacyjnym, następnie elektron z sodu przechodzi na tlen. Aby zachować oktet na tlenie, temu towarzyszy rozerwanie wiązania O-H z utworzeniem atomu wodoru.

P.S. Proszę tym nie sugerować się, po prostu miałem taki dziwny pomysł.

Utworzenie wiązania koordynacyjnego oznacza przeniesienie pary elektronowej na sód. To jest niemożliwe bo by oznaczało zapchanie orbitalu s sodu i jeszcze orbitalu p sodu. Jeśli już, to można by dostarczyć jeden elektron z tlenu na sód, żeby zapełnić orbital s sodu. Tyle, że to by nie zgadzało się z elektroujemnością tych pierwiastków, która nakazuje przenoszenie elektronów od sodu na tlen.

Niesparowany elektron na orbitalu o niższej energii nie przeszkadza tworzeniu kompleksu (na przykład w kompleksach tytanu III tak jest). Poza tym to co zaproponowałem to nie jest porządne wiązanie koordynacyjne ,a tylko forma przejściowa. Wolę uwierzyć w takie dziwne połączenie niż w to, że elektron wystrzelił z sieci krystalicznej sodu i trafił w wodór.

To jest bardzo słuszna uwaga. Stężenie H3O+ może być małe ale równowaga
2H2O <-> H3O+ + OH- ustala się bardzo szybko. Ma to znaczenie bo np. alkohole reagują dużo wolniej, a (C2H5)O nie reaguje (praktycznie) z Na, chociaż teoretycznie może: C2H5ONa + C2H6.
Sprawa jest skomplikowana, ale moim zdaniem ważniejsze są tutaj jony niż obojętne cząsteczki wody. Reakcje na powierzchiach ciał stałych to dłuuga historia. Napewno można to jakoś badać, stosując rozcieńczone roztwory wody w jakiś obojętnych rozpuszczalnikach i patrząc czy coś się zmienia (szybkość) w D2O itp.
Przypomniało mi się właśnie że gdzieś czytałem o reakcji Na z H2O i proponowano tam etapy analogiczne jak w reakcji Na z NH3 m.in. solwatowane elektrony i takie różności.... Suma sumarum produkty są analogiczne, tylko że reakcja jest znacznie wolniejsza. Ach ta kinetyka....